كانايچە زىققىسى

تونۇش:

كانايچە زىققىسى كىلاسسىك ئەسەرلەردە رەبۇ دەپ ئاتىلىدۇ . ئۇ ھەر خىل سەۋەپلەر تۈپەيلىدىن كانايچە سىلىق يوللۇق مۇسكۇللىرىداسىپازمىلىنىپ تاريىپ ياللۇغلىنىپ كىلىنىكىدا تۇتقاقلىق دەم سىقىلىش، نەپەس چىقىرىش خارەكتىرلىك نەپەس قىيىنلىشىش، يۈتۈلۈش ، ئۆپكە ساھەسىدىن زىققا تاۋۇشى ئاڭلىنىش قاتارلىق ئالامەتلەر بىلەن ئىپادىلىنىدىغان ، بىر خىل شەكىل بۇزلۇش خارەكتىرلىك كېسەللىك .

سەۋەبى :

1. گەجسىمان بەلغەم خىلىتىنىڭ تەسىرىدىن كىلىپ چىقىدۇ .

2. بەلغەم خىلىتىنىڭ كۆپۈيىپ كىتىشىدىن كىلىپ چىقىدۇ .

3. سەۋدا خىلىتىنىڭ كۆپۈيىپ كىتىشىدىن كىلىپ چىقىدۇ .

4. زىيادە سېزىمچانلىق پەيدا قىلىدىغان ئامىللار تەسىرىدىن كىلىپ چىقىدۇ .

5. ئىرسىيەت ئامىلى تەسىرىدىن كىلىپ چىقىدۇ .

6. روھى- نېرۋا ئامىللىرى سەۋەبىدىن كىلىپ چىقىدۇ .

7. نەزلە سەۋەبىدىن كىلىپ چىقىدۇ .

قوزغاتقۇچى ئامىللار :

زۇكام بولۇش ، سوغۇق ئۆتكۈزىۋېلىش ، تاماكا چىكىش مۇھىت بۇلغىنىش ، چاڭ- توزان ، ئىس- تۈتەك ، گۈل چاڭلىرى ، سىر پۇرقى ، ھايۋانات ئاجرالمىلىرى ۋە بۇزۇلغان يىمەكلىكلەرنىڭ پۇرقى ، نەم ، زەي ئورۇنلارنىڭ پۇراقلىرى ، روھى جىددىيلىك ، زىيادە چارچاش ، غەم- ئەندىشە قىلىش ، قورىۇش ، ھاياجانلىنىش ، كۆپ ھەرىكەت قىلىش ، ھېيز قالايمىقانلىشىش ، قاتارلىقلارغا ئوخشاش ئامىللارنىڭ ھەممىسى قوزغاتقۇچى ئامىللاردۇر .

كىسەللىك ئۆزگۈرىشى :

كانايچە سىلىق يوللۇق مۇسكۇلى قېلىنلىشىپ شىللىق پەردىلەرگە قان تولىدۇ ، سۇلۇق ئىششىق بولىدۇ ، كانايچە شىللىق پەردە دىۋارىدىكى شىلىمشىق بەزلەرنىڭ ئاجرىتىپ چىقىرىش خىزمىتى ۆۈچىيىپ ، كانايچە بوشلىقى تارىيىدۇ ، ئېغىر بولغاندا كانايچىلار بوشلىقى تارىيىپ توسۇلۇش خاراكتىرلىك ئۆپكە ھاۋالىق ئىششىقىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ .

ئالامىتى :

1.  كېسەللىك قوزغالغان دەۋىردىكى ئالامەتلەر : بىماردا كۆپىنچە ئالدى بىلەن كۆكرەك قىسمى چىڭقىلىش ياكى تۇنجۇقۇش سېزىمى پەيدا بولۇپ ، تۇيۇقسىز نەپەس چىقىرىش خاراكتىرلىك نەپەس قىيىنلىشىش نەپەس تاۋۇشى ئاڭلىنىش بولىدۇ . نەپەس چىقىرىش دەۋرى كۆرىنەرلىك دەرىجىدە ئۇزرايدۇ ، بىمار زوڭزۇيۇپ ئولتۇرۇپ نەپەس ئالىدۇ . « ئۈچ ئويمانلىنىش  بەلگىسى  » كۆرىلىدۇ . ئېغىز كالپۇكلىرى كۆكىرىدۇ ، بۇ ئالامەتلەر كۆپىنچە يېرىم سائەتتىن بىر سائەتكىچە داۋاملىشىپ بىمار ئاز مىقداردىكى بەلغەم سۇيۇقلىقىنى تۈكۈرۈپ چىقارغاندىن كېيىن ئەھۋالى ياخشىلىنىدۇ .تۇتىشى يەڭگىل ، داۋاملىشىش ۋاقتى ئۇزۇنراق بولىدۇ .

2.  داۋاملىىشىش ھالىتىدىكى ئالامەتلەر : زىققىنىڭ تۇتىشى ئېغىر بولۇپ ئادەتتە 24 سائەتتىن ئارتۇق داۋاملاشسا ، بۇ زىققىنىڭ داۋاملىشىشى ھالىتى دەپ ئاتىلىدۇ . بۇنىڭدا بىماردا نەپەس قىيىنلىشىش كۆرىنەرلىك بولۇپ كالپۇك ، بارماق ئۇچلىرىدا كۆكىرىش روشەن بولىدۇ ، پۈتۈن بەدەن تەرلەيدۇ ، چىرايى تاتىرىدۇ ، پۇت قوللار سوۋۇپ يۈرەك ھەرىكىتى تېزلىشىدۇ ، نەپەس ھەرىكىتى يۈزە ھەم تىز بولىدۇ . نەپەس چىقارغاندا بويۇن ۋىناسى كۆپىدۇ ، كالپۇك ، پۇت- قول بارماقلىرى كۆكۈرىدۇ . كۆكرەك قەپىزى چوڭىيىدۇ . ئۆپكىنى چىكىپ تەكشۈرگەندە زىيادە ئوچۇق تاۋۇش ئاڭلىنىدۇ ، يۈرەك بوغۇق تاۋۇش دائىرىسى كىچىكلەيدۇ  ، ئىككى ئۆپكىدىن غاٍِژ- غۇژ تاۋۇش ئاڭلىنىدۇ . ئىككىلەمچى يۇقۇملىنىش بولغاندا ھۆل خىرىپ ئاڭلىنىدۇ ، نەپەس چىقىرىش دەۋرى ئۇزىراپ نەپەس تاۋۇشى بىلەن ئارلىشىپ كىتىپ ئېنىق ئاڭلانمايدۇ . « ئۈچ ئويمانلىشىش بەلگىسى » ئېنىق ئىپادىلىنىدۇ .

دىئاگنوز ئاساسى :

1. تىپىك كېسەللىك ئالامىتى ة كېسەللىك تارىخىغا ئاساسەن دىئاگنوز قويىلىدۇ .

2. قوشۇمچە تەكشۈرۈش نەتىجىلىرىگە ئاساسەن دىئاگنوز قويىلىدۇ . 1) قان ئادەتتىكىچە تەكشۈرۈلىدۇ ؛ 2) ئۆپكە رەسىمگە ئېلىنىدۇ ؛ 3) نەپەسلىنىش ئەھۋالى تەكشۈرلىدۇ .

سېلىشتۇرما دىئاگنوزى :

1. يۈرەك مەنبەلىك زىققىدىن پەرقلەندۈرلىدۇ .

2. ھاسىراش تىپلىق كانايچە ياللۇغىدىن پەرقلەندۈرلىدۇ .

3. ئۆپكە ھاۋالىق ئىششىقىدىن پەرقلەندۈرلىدۇ .

ئاقىۋىتى :

ۋاقتىدا ياخشى داۋالاش ئېلىپ بېرىش بىلەن بىرگە بىمارنى زىيادە سىزىمچانلىق پەيدا قىلىدىغان ئامىللاردىن يىراق قىلغاندا كېسەللىك ئەھۋالى ياخشىلىنىدۇ . ئەگەر ئۇنداق بولمىغاندا سوزۇلما كاناي ياللۇغى ، توسۇلۇش خاراكتىرلىك ئۆپكە ھاۋالىق ئىششىقى ، سوزۇلما ئۆپكە مەنبەلىك يۈرەك كېسىلى قاتارلىقلارنى پەيدا قىلىدۇ .

داۋالاش پىرىنسىپى :

1.    كېسەللىك قوزغالغاندىكى داۋالاش پىرىنسىپى :

1) جىددىي ئوكسىگىن پۇرتىلىدۇ .

1)    زىيادە سېزىمچانلىق پەيدا قىلىدىغان ئامىللار چەكلىنىدۇ ۋە بىمرنىڭ روھى ھالىتى تۇراقلاشتۇرلىدۇ .

2)  سىپازمىنى بوشۇتۇپ نەپەسنى راۋانلاشتۇرۇش ، ياللۇغ قايتۇرۇش ، بەلغەم بوشۇتۇش ، ئىششىق قايتۇرۇش چارىلىرى قىلىنىدۇ  .

2. كېسەللىك ئەھۋالى مۇقۇملاشقاندىكى داۋالاش پىرىنسىپى :

1)  زىيادە سېزىمچانلىق پەيدا قىلىدىغان ئامىللار چەكلىنىدۇ ۋە بىمرنىڭ روھى ھالىتى تۇراقلاشتۇرلىدۇ .

2) خىلىتلىق مىزاج بۇزۇلىشتىن بولغان بولسا ، شۇ خىلىتقا قارىتا تازىلاش ئېلىپ بېرىلىدۇ .

3) سىپازمىنى بوشۇتۇپ نەپەسنى راۋانلاشتۇرۇش ، ياللۇغ قايتۇرۇش ، بەلغەم بوشۇتۇش ، ئىششىق قايتۇرۇش چارىلىرى قىلىنىدۇ  .

داۋالاش ئۇسۇلى :

دەرھال ئوكسېگىن پۇرتىلىدۇ . بىمار زىيادە سېزىمچانلىق پەيدا قىلىدىغان ئامىللاردىن چەكلىنىدۇ ۋە روھى ھالىتى تۇراقلاشتۇرلىدۇ . مۇۋاپىق ئارام ئالدۇرلىدۇ ، ھەمدە جىددى قۇتقۇزۇش تەدبىرلىرى قوللىنىلىدۇ . كېسەللىك ئەھۋالى مۇقۇملاشقاندىن كېيىن ئالدى بىلەن بىمار زىيادە سېزىمچانلىق پەيدا قىلىدىغان ئامىللاردىن چەكلىنىدۇ ۋە روھى ھالىتى تۇراقلاشتۇرلىدۇ . مۇۋاپىق ئارام ئالدۇرلىدۇ .

مەلۇم خىلىتنىڭ تەسىرىدىن كىلىپ چىققان بولسا  ، ئۇنىڭ مۇنزىچ ، مۇسھىلى بىرىلىپ ماددا تازىلانغاندىن كېيىن نەپەسنى راۋانلاشتۇرۇش ، ياللۇغ قايتۇرۇش ، ئىششىق قايتۇرۇش  ، بەلغەم بوشۇتۇش ، سىپازمىنى بوشۇتۇش تەسىرىگە ئىگە دورىلار تاللاپ ئىشلىتىلىدۇ .