تۇپراق نەپەسلىنىش سېستىمىسىدىكى ئەزالارنى تۆت چوڭ ماددىنىڭ بىرى بولۇش سۈپىتى بىلەن تۈزۈشكە قاتنىشىدۇ. ھەم ئۇ سېستىمىنىڭ شەكىل ھالىتىنى نەپەسلىنىشكە لايىق ساقلايدۇ. تۇپراق ئۇ سېستىمىدىكى بولۇپمۇ كاناي ۋە كانايچىلارنى تۈزگۈچى ئاساسلىق ماددىدۇر.
تۇپراق نەپەس سېستىمىسىدىكى ئەزالارنىڭ ساقلىقى بىلەن بىۋاستە مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ. يەنى ئۇ سىرتقى مۇھىتتىكى چاڭ –توزانلار ئاساسلىقى تۇپراق جىنىستىكى ماددىلار بولۇپ، ئۇلار بىز نەپەسلىنىدىغان ھاۋا تەركىبىدە تەبىئىي ھالەتتە مەلۇم قويۇقلۇقنى ساقلاپ تۇرىدۇ. ئەگەر ئۇنىڭ قويۇقلىقى ئېشىپ چاڭلىق ھاۋا شەكىللەنسە ئۆپكىنىڭ ھەرخىل كېسەللىكلىرى جۈملىدىن چاڭلىق ئۆپكە، ئۆپكە ئېچىلالماسلىق، قاتارلىق كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئەگەر قۇيۇقلىقى بەك تۆۋەنلەپ كەتسە كاناي –كانايچىلار ۋە ئۆپكە پۈۋەكچىلىرىنىڭ غىدىقلىنىشى توسقۇنلۇققا ئۇچراپ ئۆپكە پائالىيىتى توسقۇنلۇققا ئۇچراش خارەكتىرلىك ئۆپكە ھاۋالىق ئىشىقى،ئۆپكىگە سۇ چۈشۈش قاتارلىق كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
يېقىنقى تەتقىقاتلاردا ئىسپاتلىنىشىچە ئۆپكە سىلىغا گىرىپتار بولغان بىمارلارنىڭ ئۆپكە توقۇلمىلىرىدا سۇ مىقدارى ئازىيىپ ھېستامىننىڭ مىقدارى كۆپىيىپ كېتىدىغانلىقى ئىسپاتلانغان. مانا بۇ ئۆپكىدىكى مۇھىت بىلەن قۇرۇق ياكى ھۆل كەيپىياتنىڭ قانچىلىك يېقىن مۇناسىۋەتتە ئىكەنلىكىنى بىلىشقا بولىدۇ.
ئۇندىن باشقا ئۆپكىگە تارقالغان نېرۋا – قان تومۇرلارنىڭ سەزگۈرلىكى يەنىلا تۇپراق جىنىسلىق ماددىلار ئارقىلىق بولىدۇ. ( بۇنى ئەزا تەلىمىتىدا تەپسىلى سۆزلەيمىز ) ئۆپكە پۈۋەكچىلىرىنىڭ نورمال گاز ئالماشتۇرۇشىمۇ يەنىلا تۇپراق جىنىسلىق ماددىلارنى غىدىقلىشىدىن ئايرىلالمايدۇ. مانا بۇ تۇپراقنىڭ نەپەس سېستىمىسىدىكى ئەزالار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىدىن ئىبارەت .
