نېرۋا سېستىمىسى يۇقىردا ئېيتىپ ئۆتكىنىمىزدەك، مەركىزىي نېرۋا سېستىمىسى ۋە ئەترەپ نېرۋا سېستىمىسى دەپ ئىككى قىسىمغا بۆلىنىدۇ.
تۇپراق ئۇلارنى ئۆزىنىڭ خۇسۇسىيەت ئالاھىدىلىكىگە قاراپ، بىر ماددا سۈپىتىدە تۈزۈشكە قاتنىشىدۇ. نېرۋا سېستىمىغا تەئەللۇق ھەممە ئەزالارنىڭ مىزىجى ھۆل سوغۇق بولۇپ، ئۇلارنىڭ خىزمىتى مەلۇم قۇرۇقلۇق ئارقىلىق نورمال بېجىرىلىدۇ. چۈنكى ئەزالارنىڭ سەزگۈرلىكى ئۇنىڭدىكى ھۆللۈك ئارقىلىق تۆۋەنلىتىلىپ، قۇرۇقلۇق ئارقىلىق جانلىنىدۇ ياكى سەزگۈرلىكى ئاشىدۇ. ئۇلارنىڭ نورمال خىزمەتكە ماسلاشقان مىزاجى مۆتىدىلگە مايىل سوغۇقلۇق بىلەن مۆتىدىلگە مايىل قۇرۇقلۇق ئارقىلىق ئەمەلگە ئاشىدۇ. چۈنكى ئۇلاردىكى خىزمەت شۇنىڭغا لايىقتۇر. شۇنداق بولغاچقا ئۇلارنىڭ مىزاجىنى شۇ ھالەتتە ساقلايدىغان بىردىنبىر ماددا تۇپراقتۇر.
يېقىنقى زامان روھ ۋە قۇۋۋەت توغرىسىدىكى تەتقىقاتلارنىڭ چوڭقۇرلىششىغا ئەگىشىپ، سەۋدا مىزاجلىق ئادەملەرنىڭ مېڭىسىدىكى روھى ۋە قۇۋۋىتى نەپسانىنىڭ قوزغىلىش ۋە تورمۇزلىنىشى باشقا مىزاجلىق ئادەملەرگە قارىغاندا يۇقىرى بولىدىغانلىقى، ئۇنداق مىزاجتىكى ئادەملەرنىڭ روھى ھالتىنىڭ تۇراقلىق بولىدىغانلىقى ئىسپاتلانغان . ئۇ مىزاجتىكىلەرنىڭ ئۇنداق بولىشى، تۇپراقنىڭ ‹‹ باشقا ماددىلارنىڭ ھەركەت ھالىتىنى مۇقىم ساقلايدۇ ›› دېگەن خۇسۇسىيەتتىن كەلگەن . ئىبىنسىنا ‹‹ يۈرەك دورىلىرى ›› ناملىق كىتابىدا ‹قويۇق قاندىن پەيدا بولغان روھ قويۇق، تۇراقلىق بولىدۇ. سۇيۇق قاندىن پەيدا بولغان روھ ئۆتكۈنچە بولىدۇ › دەيدۇ . بۇمۇ سەۋدا مىزاجلىق كىشىلەرنىڭ تۇراقلىق ھالەتتە بولىشىنىڭ بىر دەلىلى.
تۇپراق ئۇندىن باشقا نېرۋا سېستىمىسىدىكى روھ ۋە قۇۋۋەتلەرنىڭ ئايلىنىشىدا مۇناسىۋەتلىك ۋاستىچى ماددىلارنىڭ تەڭپۇڭلىقىنى ساقلاشتا ھەم نېرۋىلارنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئوزۇقلۇق ماددىلارنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
ھازىرقى زامان تىببى پەن تېخنىكىسىنىڭ تەرەققى قىلىشىغا ئەگىشىپ نېرۋىلاردىكى ئۆتكۈزۈشچانلىقنى ئۇلاردىكى ئىئون ئالمىشىش ئارقىلىق ئەمەلگە ئاشىدىغانلىقىنى بۇ ئىئونلارنىڭ يەنە ئورگانىك ئىئون ۋە ئانئورگانىك ئىئون ئىكەنلىكى، ئۇلارنىڭ ئالمىشىش ۋە يەتكۈزىلىشنىڭ ئۆز ئارا بىر بىرىنى شەرت قىلىدىغانلىقى ئىسپاتلىنىۋاتىدۇ. شۇنى ئېنىق ئەسكەرتىپ ئۆتىشكە بولىدۇكى بۇ ئىئون يەتكۈزۈلىش، ساقلاش رولى تۇپراقنىڭ ‹ يەردىكى› ئانئورگانىك ۋە ئورگانىك ماددىلارنىڭ خۇسۇسىيتى بىلەن ئوخشاش رول ئوينايدۇ. مانا بۇ تۇپراقنىڭ نېرۋا سېستىمىسى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىدىن ئىبارەت .
