ھەممىمىزگە مەلۇمكى جانلىقلار ھاۋادىن ئايرىلىپ ياشىيالمايدۇ. جۈملىدىن ئىنسانلار ھاۋادىن ئايرىلىپ ياشىيالمايدۇ. ئورگانىزم ھاۋادىن ئايرىلسا ئەڭ دەسلەپ مىڭە ھۈجەيرىلىرى ھاياتىدىن ئايرىلىدۇ. ئۇنىڭدىن كېيىن باشقا ئەزالار ئاستا-ئاستا زەئىپلىشىپ، بەدەندىكى ھاياتلىقمۇ توختايدۇ. قەدىمقى ئۇيغۇر تېبابەت پىشىۋالىرى «ئىنسان ياشاش جەريانىدا تۆت چوڭ ماددىدىن ئايرىلىپ ياشىيالمايدۇ. تۆت چوڭ ماددىنىڭ قايسى بىرى يوقالسا ھاياتلىقمۇ توختايدۇ» دەپ قاراپ، ھاۋانى «ماددىي روھ» دەپ ئېيتقان. ماددى روھ بولغان بەدەندىكى نامايەندىسى روھتىن ئىبارەت. دېمەك، ھاۋا يەنى ئوكسىگېن ئادەم بەدىنىدىكى ھاياتلىق ئۈچۈن زۆرۈر بولغان روھىي ھايۋانىينىڭ ئاساسىي بولۇپ، بەدەندە ھاسىل بولغان خىلىتلارنىڭ ئۇچۇچان، جەۋھەر قىسمى مۇشۇ ماددى روھ يەنى ئوكسىگېن بىلەن ئۇچراشقاندىلا ئاندىن بەدەندە ياخشى روھ شەكىللىنىپ ھاياتلىق نورمال ئېلىپ بېرىلىدۇ. دېمەك، روھ يوقالسا ياكى قالايمىقانلاشسا پۈتۈن بەدەن خىزمەت پائالىيىتى قالايمىقانلىشىدۇ. ھەتتا ھاياتلىق توختايدۇ. روھ ھاسىل قىلىشتا ھاۋادىكى ئوكسىگېن بەدەنگە كىرىپ ئۆپكە قان ئايلىنىش ئارقىلىق بەدەنگە قوبۇل قىلىنىپ، بەدەندىكى كېرەكسىز كاربون (Ⅳ) ئوكسىد سىرتقا چىقىرىلىدۇ. شۇ ئارقىلىق بەدەندىكى ماددا ئالمىشىش نورمال ئېلىپ بېرىلىپ ھاياتلىق داۋاملىشىدۇ. ھاۋاسىز ھاياتلىقنى قىياس قىلىش مۇمكىن ئەمەس. شۇنداق بولغاچقا ھاۋا ھەر قايسى سېستىمىلارغا بولغان تەسىرى ۋە ئۇ سېستىمىلار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى تۆۋەندە ئايرىم ئايرىم چۈشەندۈرىمىز .
