ئۇيغۇر تېبابىتى خام دورىلىرى ئىچىدە ئۆسۈملۈك تۈرىدىكى دورىلارنىڭ تۈرى ئەڭ كۆپ بولۇپ، دورىلىق قىسمىنىڭ ئالاھىدىلىكىگە ئاساسەن يىغىۋېلىش، قۇرۇتۇش، ساقلاش ئۇسۇلىمۇ ھەر خىل بولىدۇ.
- يۇپۇرماق، گۈل – چېچەك تۈرىدىكى دورىلارنى يىغىۋېلىشتا، ئۆزىنىڭ مەخسۇس ئورۇنلىرىدا، ئوبدان يېتىلگەندىن كېيىن، يوپۇرماق، گۈل – چېچەكلىرى پىشىپ ئۆزلۈكىدىن چۈشۈپ كېتىشتىن، شەكلى، پۇرىقى، رەڭگى، تەمى ئۆزگىرىشتىن بۇرۇن ھوشيارلىق بىلەن يىغىۋېلىپ، ھەر خىل ئارىلاشما ماددىلىرىنى تازىلاپ، يۇيۇپ، قۇرۇتۇشتا سايىدا، ھاۋا ئۆتۈشۈپ تۇرىدىغان پاكىز ئورۇندا قۇرۇتۇش، قۇرۇتۇش جەريانىدا چاڭ – توزانلاردىن ساقلىنىش زۆرۈر.
ئۇلارنى ساقلاشتا، دورىلار ئوبدان قۇرۇپ بولغاندىن كېيىن، نەملىك ۋە ھۆللۈكتىن خالىي جايدا پاختا رەختتىن تەييارلانغان تاغار ۋە قاپلاردا ساقلاش، ئۆتكۈر كۈن نۇرى چۈشىدىغان ئورۇندا قويماسلىق، رەڭگى، پۇرىقى ئۆزگىرىپ كېتىشتىن ئېھتىيات قېلىش كېرەك. ئۇلارنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى بىر ~ ئۈچ ئايغىچە ساقلىنىدۇ، ئۇنىڭدىن كېيىن ئاستا – ئاستا تۆۋەنلەپ بارىدۇ، تەمى، رەڭگى، پۇرىقىنىڭ يوقالغانلىقى ئۇنىڭ ئۈنۈمىنىڭ يوقالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
- ئۇرۇق تۈرىدىكى دورىلارنى يىغىۋېلىشتا، ئۆسۈملۈك ئوبدان پىشىپ، دېنى قاتقاندىن كېيىن ئۆسۈملۈك يۇپۇرماقلىرى سارغىيىپ كېتىشتىن بۇرۇن يىغىۋېلىپ، قائىدە بويىچە پۈتۈن چۆپىنى ئورىۋېلىپ سايىدا قۇرۇتۇلىدۇ. نەم، ھۆل جايلاردا قويۇشقا بولمايدۇ. بۇنداق قىلغاندا ئۆسۈملۈك ياكى ئۇرۇقى ھاۋا ئۆتۈشمەي، ئۆزىنىڭ ھۆللۈكى بىلەن ئاسان كۆكىرىپ سېسىيدۇ. قۇرۇتۇپ بولغاندىن كېيىن، يانجىپ ئۇرۇقى ئېلىنىدۇ.
ئۇلارنى ساقلاشتا، ئوبدان قۇرۇغاندىن كېيىن ئىلغاپ، تاسقاپ، ئارىلاشمىلىرىنى ئايرىپ پاكىز سۈرتۈپ، خالتا ياكى چىپتە تاغارلاردا ساقلاش، ھۆللۈك، نەملىك، چاڭ – توزاندىن ئېھتىيات قىلىش، ۋاقتى – ۋاقتىدا ئىشىك – دېرىزىلەرنى ئېچىپ ھاۋا ئالماشتۇرۇپ تۇرۇش، زىيانداش ھاشارات ۋە چاشقاندىن مۇداپىئە كۆرۈش كېرەك. ئۇلارنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى، ئۇرۇق مايلىق دانلار تۈرىدىكى دورىلارنىڭ ئىككى ~ ئۈچ يىلغىچە ساقلىنىدۇ، ئۇنىڭدىن كېيىن ئاستا – ئاستا تۆۋەنلەپ بارىدۇ، تەمى، رەڭگى، پۇرىقىنىڭ يوقالغانلىقى ئۇنىڭ ئۈنىمىنىڭ يوقالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
- شاخ ۋە قوۋزاق تۈرىدىكى دورىلارنى يىغىۋېلىشتا، ئۆسۈملۈكى ئوبدان يېتىلگەندىن كېيىن بولۇپمۇ، كۈز پەسلىدە يوپۇرمىقى سارغىيىپ، ياغاچ قىسمى ۋە قوۋزىقى تولۇق پىشقاندىن كېيىن يىغىۋېلىنىدۇ، قۇرۇتۇشتا ئوبدان يېتىلگەن نوتىلارنى كېسىپ، نېپىز توغراپ سالقىن جايدا قۇرۇتۇلىدۇ.
ئۇلارنى ساقلاشتا، ئوبدان قۇرۇغان شاخ ۋە قوۋزاقلارنى بىر يەرگە يىغىپ، باشقا ئارىلاشما نەرسىلەرنى ئىلغىۋېتىپ، ئەلگەكتە تاسقاپ، چىپتە تاغار ۋە قاچىلارغا قاچىلاپ، نەم ۋە ھۆللۈكتىن خالىي ئورۇندا ساقلاش، ھاۋا ئالماشتۇرۇپ تۇرۇش، قۇرت ۋە مىتە چۈشۈشتىن ساقلىنىش كېرەك. ئۇلارنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى بىر ~ ئۈچ يىلغىچە ساقلىنىدۇ، ئۇنىڭدىن كېيىن ئاستا – ئاستا تۆۋەنلەپ بارىدۇ، تەمى، رەڭگى، پۇرىقىنىڭ يوقالغانلىقى ئۇنىڭ ئۈنىمىنىڭ يوقالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
- يىلتىز تۈرىدىكى دورىلارنى يىغىۋېلىشتا، مېۋىسى ئوبدان پىشقاندا ياكى كۈزدە يەر ئاستى قىسمىدىن كولاپ ئېلىپ ئاپتاپتا قۇرۇتۇلىدۇ. بەزى يىلتىز تۈرىدىكى دورىلارنىڭ يىلتىز پوستىنى دورىلىققا ئىشلىتىدىغان بولغاچقا يىلتىزلارنى كولاپ ئېلىپ، ھۆل ۋاقتىدا يىلتىز پوستىنى سويۇۋېلىپ، چاڭ – توزانلاردىن خالىي جايدا كۈن نۇرىدا قۇرۇتۇلىدۇ. قۇرۇتۇشتا يىغىۋېلىنغان دورىلارنى پاكىز يۇيۇپ، سەل قۇرۇتۇپ، نېپىز ياپىلاقلاپ بورا ياكى خام خەسە ئۈستىدە ئاپتاپتا قۇرۇتۇش، قۇرۇتۇش جەريانىدا پات – پات ئۆرۈپ – چۆرۈپ تۇرۇپ، ئاستى ۋە ئۈستىنىڭ تەكشى قۇرۇشىغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.
ئۇلارنى ساقلاشتا، ياخشى ئوبدان قۇرۇغان، نەملىكى بولمىغان يىلتىز دورىلارنى ئىلغاپ پاكىزلاپ، تاسقاپ، چىپتە تاغارلارغا قاچىلاپ، ھاۋا ئۆتۈشۈپ تۇرىدىغان جايدا ساقلاش، ئۆتكۈر كۈن نۇرى چۈشىدىغان جايلاردا قويماسلىق، قۇرت چۈشۈش ۋە باشقا كېرەكسىز نەرسىلەرنىڭ ئارىلىشىپ قېلىشىدىن ساقلىنىش كېرەك. ئۇلارنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى بىر ~ ئۈچ يىلغىچە ساقلىنىدۇ، ئۇنىڭدىن كېيىن ئاستا – ئاستا تۆۋەنلەپ بارىدۇ، تەمى، رەڭگى، پۇرىقىنىڭ يوقالغانلىقى ئۇنىڭ ئۈنىمىنىڭ يوقالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
- مېۋە تۈرىدىكى دورىلارنى يىغىۋېلىشتا، مېۋىسى ئوبدان پىشىپ، تۆكۈلۈپ كېتىشتىن ئىلگىرى دەرەخ ئۈستىدىن يىغىۋېلىنىدۇ. ئەگەر خام، چالا پىشقاننى يىغىۋېلىپ ئىشلىتىشكە توغرا كەلگەندە پىشىشتىن ئىلگىرى يىغىۋېلىنىدۇ (غورا، غوراپ ئۈزۈم). قۇرۇتۇشتا ئوبدان پىشقاننى يىغىۋېلىپ، پوستى بىلەن پۈتۈن قۇرۇتىدىغانلىرىنى ئۆز پېتى، پوستىنى ئىشلەتمەيدىغانلىرىنىڭ پوستىنى ئايرىپ، بورا ياكى خام خەسە ئۈستىدە يېيىپ تەكشى قۇرۇتۇلىدۇ. قۇرۇتۇشتا بوران ۋە چاڭ – توزاندىن ئېھتىيات قىلىش كېرەك.
ئۇلارنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى ئالتە ئايدىن بىر يىلغىچە ساقلىنىدۇ، ئۇنىڭدىن كېيىن ئاستا – ئاستا تۆۋەنلەپ بارىدۇ، تەمى، رەڭگى، پۇرىقىنىڭ يوقالغانلىقى ئۇنىڭ ئۈنىمىنىڭ يوقالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. مېغىز تۈرىدىكى دورىلارمۇ ئوخشاش.
- رۇب ۋە ئۇسارە دورىلارنى يىغىۋېلىشتا، رۇب ئېلىشقا مۇۋاپىق كېلىدىغان ئۆسۈملۈكلەرنىڭ دورىلىق قىسمىنى يىغىۋېلىپ ھۆل پېتى يۇيۇپ تازىلاپ ئۇششاق پارچىلاپ، قازانغا سېلىپ بەلگىلىك مىقداردا سۇ قۇيۇپ، سۇس ئوتتا قاينىتىپ، تىرىپلىرىنى سۈزىۋېلىپ، سۈيىنى قاينىتىپ، قويۇلدۇرۇپ تەييارلىنىدۇ. رۇب دورىلارنى قۇرۇتۇشتا قويۇلدۇرۇلغان رۇبنى تېگى كەڭ تەخسىگە ئوخشاش بۇيۇملارغا يېيىتىپ، ئۈستىنى ئەينەك بىلەن يېپىپ، كۈن نۇرىدا قويۇپ، سۇ ياكى نەملىكىنى تۇلۇق پارچىغا ئايلانغىچە قۇرۇتۇلىدۇ.
يەنە بىر خىل ئۇسۇل بولسا، ئۆسۈملۈك ئوبدان يېتىلگەندىن كېيىن يىغىۋېلىنىپ، پاكىز يۇيۇپ تازىلاپ، سىقىش ئۈسكۈنىسىدە سىقىپ سۈيىنى ئېلىپ، تېگى كەڭ قاچىلارغا ئۈستىنى ئەينەك بىلەن يېپىپ ياكى قۇرۇتۇش ئۈسكىنىسىدە قۇرۇتۇلىدۇ. مەسىلەن: ئوسما ئۇسارىسى، سەبرە، كاتھىندى، مېۋە ئۇسارىسى قاتارلىقلار.
ساقلاشتا، ئوبدان قۇرۇغاندىن كېيىن، قۇرغاق، سالقىن جايدا ساقلىنىدۇ. ئۈنىمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى بىر يىلدىن ئۈچ يىلغىچە تۇرىدۇ.
- يېلىم دورىلارنى يىغىۋېلىشتا يېلىم چىقىدىغان دەرەخنىڭ يېلىمى ئوبدان پىشىپ قاتقاندا يىغىۋېلىنىدۇ. قۇرۇتۇشتا، كۈن نۇرى چۈشمەيدىغان، ھاۋا ئۆتۈشمەيدىغان، نەملىك، ھۆللۈكتىن خالىي جايدا قۇرۇتۇلىدۇ.
ئۇلارنى ساقلاشتا پاكىز خام خالتىلارغا ئېلىپ ئېسىپ ساقلاش ياكى ئەينەك، قەلەي قاچىلاردا ساقلاش، غەيرىي نەرسىلەرنىڭ ئارىلىشىپ قېلىشىدىن ساقلىنىش كېرەك. ئۇلارنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى بىر ~ بىر يېرىم يىلغىچە ساقلىنىدۇ، ئۇنىڭدىن كېيىن ئاستا – ئاستا تۆۋەنلەپ بارىدۇ، تەمى، رەڭگى، پۇرىقىنىڭ يوقالغانلىقى ئۇنىڭ ئۈنىمىنىڭ يوقالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
- ھايۋانات تۈرىدىكى دورىلارنى يىغىۋېلىشتا، ھايۋاننىڭ دورىلىق ئەزالىرى ئوبدان يېتىلگەندىن كېيىن يىغىۋېلىنىدۇ، بەزىلىرى دورىلىق ئەزاسى يېتىلىپ چۈشۈپ كېتىشتىن بۇرۇن كېسىپ ئېلىنىدۇ، بەزىلىرى چۈشۈپ كەتكەندىن كېيىن يىغىۋېلىنىدۇ. قۇرۇتۇشتا يىغىۋېلىنغان ھايۋان دورىلارنىڭ ئالاھىدىلىكى بويىچە قۇرۇتۇلىدۇ، بەزىلىرى كۈن نۇرىدا قۇرۇتۇلىدۇ.
ئۇلارنى ساقلاشتا ئاساسلىقى ياخشى قۇرۇيدىغان دورىلارنى ئەينەك قاچىلاردا قۇرۇتۇش كېرەك. ئەڭ مۇھىمى ئەنبەر، ئىپار، قۇندۇز قەھرى قاتارلىق نازۇك، ئۇچۇچان. خۇش پۇراق، قىممەت باھالىق دورىلارنى ساقلاشتا ئېغىزى ھىم ئېتىلىدىغان بوتۇلكا، قاچىلاردا كۈن نۇرى چۈشمەيدىغان ئورۇندا، ئەڭ ياخشىسى، ئەنبەر ۋە ئىپارنى سوغۇق مۇھىتتا ساقلىغان ياخشى. ئۇلارنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى ئۈچ ~ يىگرىمە يىلغىچە ساقلىنىدۇ، ئۇنىڭدىن كېيىن ئاستا – ئاستا تۈۋەنلەپ بارىدۇ، تەمى، رەڭگى، پۇرىقىنىڭ يوقالغانلىقى ئۇنىڭ ئۈنىمىنىڭ يوقالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
- مەدەن تۈرىدىكى دورىلارنى ئۆزىنىڭ مەخسۇس كانلىرىدىن يىغىۋېلىپ يۇيۇپ، قۇرۇتۇپ، ئەينەك قاچىلاردا ساقلاش كېرەك. ساقلاشتا مەدەن جىنسلىق دورىلارنى باشقا جىنستىكى دورىلار بىلەن بىرگە ئارىلاشتۇرۇپ ساقلىماسلىق، بەزى زەھەرلىك دورىلارغا زەھەرلىك دەپ ئەسكەرتىپ ئاگاھلاندۇرۇپ قويۇش كېرەك. مەسىلەن: سەنكىيا، زەرنىخ قاتارلىقلار. مەدەن تۈرىدىكى دورىلارنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى ئون ~ يىگىرمە يىلغىچە ساقلىنىدۇ، ئۇنىڭدىن كېيىن ئاستا – ئاستا تۆۋەنلەپ بارىدۇ، تەمى، رەڭگى، پۇرىقىنىڭ يوقالغانلىقى ئۇنىڭ ئۈنىمىنىڭ يوقالغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ.
ئىزاھات: ئۆسۈملۈك تۈرىدىكى دورىلار قۇۋۋەت ۋە تەسىرى جەھەتتە، تاغدىن چىقىدىغان دورىلار جاڭگالدىن چىقىدىغان دورىلارغا قارىغاندا كۈچلۈك بولىدۇ. جاڭگالدىن چىقىدىغان دورىلار كەنت ۋە باغلاردىن چىققان دورىلارغا قارىغاندا كۈچلۈك بولىدۇ.
ئۆسۈملۈك غوللىرىنىڭ ئۈنۈمىنىڭ ساقلىنىش مۇددىتى 5 ~ 10 يىلغىچە ساقلىنىدۇ.
