ئۆپكە سىلى (تۇبېركۇليوزى) كېسەللىكى بولسا ھەر خىل ئىچكى-تاشقى سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن سىل جاراسىمى بىلەن يۇقۇملىنىپ، ئۆپكىدە سىل ئۇچىقى شەكىللىنىپ، كلىنىكىدا يۈتىلىش، قان تۈكۈرۈش، چۈشتىن كېيىن قىزىش، كېچىسى ئوغرى تەرلەش، ئىشتىھاسى تۇتۇلۇش، ماغدۇرسىزلىنىش، كۈندىن-كۈنگە بەدەن ئۇرۇقلاش قاتارلىق ئالامەتلەر بىلەن ئىپادىلىنىدىغان يۇقۇملۇق كېسەللىك. سىل كېسەللىكى ئاساسلىقى سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغان ھايۋانلارنىڭ سۈتىنى ئىچىش ياكى گۆشىنى يېيىش، سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغان كىشىلەر بىلەن دائىم بىللە بولۇش ياكى تۇرمۇش بۇيۇملىرىنى بىرىگە ئىشلىتىش قاتارلىق سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن پەيدا بولىدۇ. ياشانغانلاردا، بەدىنى ئاجىزلاردا، ئۇرۇق كىشىلەردە، كۈز، ئەتىياز پەسىللىرىدە كۆپ كۆرۈلىدۇ. دەسلەپكى مەزگىلدە بۇ خىل كېسەللىكنى بايقىيالىسا داۋالاش، ئالدىنى ئېلىش ئاسان بولىدۇ. ئەگەر سۇزۇلما ھالەتكە ئۆتۈپ كەتسە داۋالاش جەريانى بىر قەدەر قىيىن بولۇپ، ئاقىۋەتتە بىمارنىڭ ھاياتىغا خەۋپ يەتكۈزىدۇ. شۇڭا كېسەللىكنىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە داۋالاشقا كىرىشىش، ئالدىنى ئېلىش ، پەرۋىش ئىشلىرىغا ئالاھىدە كۆڭۈل بۆلۈش، كېسەللىك بايقالغان ھامان ۋاقتىدا داۋالىتىش، داۋالاشقا سەل قاراپ، داۋالىنىش ۋاقتىنى ئۆتكۈزۈۋەتمەسلىك كېرەك.
بۇنىڭ ئۈچۈن سىل(تۇبېركۇليوز) كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلار تۆۋەندىكىلەرگە ئەھمىيەت بېرىش لازىم:
1. ياخشى ئوزۇقلىنىشقا ئالاھىدە ئەھمىيەت بېرىش كېرەك.
سىل كېسەللىكى بولسا بەدەن ئاجىزلىغان ۋاقىتتا ئاسان پەيدا بولىدۇ. شۇنداقلا سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلارنىڭ بەدىنى تىز سۈرئەتتە ئۇرۇقلاپ كېتىدىغان بولغاچقا يېمەك -ئىچمەك ئىستېمال قىلىشتا بەدەننى قۇۋۋەتلەپ سەمرىتىدىغان، ئىممۇنىتېت كۈچىنى ئاشۇرىدىغان يېمەكلىكلەردىن گۈلقەنت، ھەسەل، پاقلان گۆشى، توشقان، قۇشقاچ، باچكا گۆشلىرى قاتارلىقلارنى، مېۋە -چىۋىلەردىن بادام، ياڭاق، ئۆرۈك مېغىزلىرى، چىلان، بېھى قاتارلىقلارنى، سامساق، چامغۇر، سەۋزە، سېلىپ تەييارلانغان قۇۋۋەتلىك تائاملارنى، ئاق قوناق، بۇغداي ۋە گۈرۈچنى خام ئەشيا قىلىدىغان، ئاسان ھەزىم بولىدىغان يېمەكلىكلەرنى ئىستېمال قىلىشى، ھەزىمنى بۇزىدىغان، غىدىقلىغۇچى، چۈچۈمەل ۋە زىيادە سوغۇق تەبىئەتلىك يېمەك -ئىچمەكلەردىن كالا گۆشى، خوشاڭ، پېتىرمانتا، لازا، ئاچچىقسۇ، لەڭپۇڭ، سېرىق ئاش قاتارلىقلارنى كۆپ ئىستېمال قىلىشتىن ساقلىنىش لازىم.
2. بەدەن قۇۋۋىتىنى خۇرتىشتىن ساقلىنىش لازىم.
سىل كېسەللىكىنى داۋالاشتا بەدەننى قۇۋۋەتلەشنى ئاساس قىلىپ داۋالاش ئېلىپ بېرىلىدۇ. بەدەن قۇۋۋىتى ياخشىلانغاندا ئاندىن بۇ خىل كېسەللىك تىز سۈرئەتتە ياخشىلىنىدۇ. شۇڭا سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلار بەدەن قۇۋۋىتىنى خۇرىتىشتىن ساقلىنىش ئۈچۈن جىسمانىي ۋە ئەقلىي ئەمگەك قىلىشتىن، ھېرىپ چارچاشتىن، غەم-ئەندىشە قىلىشتىن، جىنسىي مۇناسىۋەتتىن، ئۇزۇن مۇددەت ئاپتاپتا يۈرۈش ۋە ئاپتاپتا ئەمگەك قىلىشتىن ساقلىنىش لازىم. ئەگەر ئۇنداق قىلمىغاندا بىمارنىڭ بەدىنى ئەسلىدىمۇ ئاجىز بولغاچقا، بەدىنى تېخىمۇ ئاجىزلايدۇ.
3. روھى جەھەتتىن ساغلام بولىشى لازىم.
سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلارنىڭ داۋالىنىش ۋاقتى ئۇزۇن، ئىقتىسادى چىقىمى كۆپ بولغاچقا، بىماردا ئاسانلا روھى چۈشكۈنلۈك ئەھۋالى كېلىپ چىقىدۇ-دە، روھى چۈشكۈنلىشىش بىمارغا تەسىر قىلىپ، كېسەللىكنى ئېغىرلاشتۇرۇپ قويىدۇ. شۇڭا سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلار روھى بېسىمغا ئۇچرىماسلىقى، دائىم خۇشال يۈرۈشكە ئادەتلىنىشى، مەنزىرىلىك جايلاردا سەيلە -ساياھەت قىلىپ، روھى جەھەتتىن خاتىرجەم بولىشى لازىم.
4. سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلار ئايرىم كۈتۈنىشى لازىم.
سىل كېسەللىكى يۇقۇملۇق كېسەللىك بولغاچقا، بىمار ئائىلە تاۋاباتلىرىدىن ۋاقتىنچە ئايرىم تۇرۇش، ئۆزىنىڭ بەلغەم، تۈكۈرۈكلىرىنى ئوبدان بىر تەرەپ قىلىش، تاماق قاچىسى، چوكا، قوشۇق، يوتقان-كۆرپە، كىيىم-كېچەك ، كىرداسلىرى قاتارلىق تۇرمۇش بۇيۇملىرىنى ئايرىپ ئىشلىتىش لازىم. ئەگەر ئۇنداق قىلمىغاندا بىمار ئائىلە تاۋاباتلىرىغىمۇ يۇقتۇرۇپ قويىدۇ.
5. سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلار ھاۋاسى ساپ بولغان مۇھىتتا تۇرۇشى لازىم.
سىل كېسەللىكى ئاساسەن ھاۋا ئارقىلىق تارقىلىپ يۇقىدۇ ياكى باشقىلارنى يۇقۇملاندۇرىدۇ. شۇڭا سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلار ھاۋاسى ساپ، سالقىن جايلاردا ئارام ئېلىشى، تۇرىدىغان مۇھىتىنىڭ ھاۋاسىنى ئالماشتۇرۇپ تۇرۇشى، ئىس تۈتەك، چاڭ- توزانلىق مۇھىتتا ياشاشتىن، ھۆل، زەيكەش، ا تۇرۇشتىن، تاماكا، نەشە چېكىشتىن ساقلىنىشى، ياشايدىغان مۇھىت، كىيىم-كېچەك ۋە يېمەك -ئىچمەك تازىلىقىغا ئەھمىيەت بېرىشى ، شەخسىي تازىلىقىنى ياخشى ئىشلىشى لازىم.
6. ئەگەشمە ئالامەتلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش لازىم.
سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلاردا قىزىش، قەۋزىيەت، ھەزىم ناچارلىشىش ئەھۋالى كۆرۈلىدۇ. شۇڭا بىماردا قىزىش بولسا قىزىتمىنى پەسەيتىش ئۈچۈن ئوسۇڭ، سېمىز ئوت سۈيىنى ئىچىپ بېرشى، قەۋزىيەت بولسا تەرەتنى يۇمشاتقۇچى مېۋە -چىۋىلەرنى، ھەزىم ناچارلىق ئەھۋالى بولسا ھەسەل، پىننە گۈلقەنتى، قىزىلگۈل گۈلقەنتى قاتارلىقلارنى ئىستېمال قىلىش لازىم.
7. باشقا كېسەللىكلەر بىلەن يۇقۇملىنىشتىن ساقلىنىشى لازىم.
سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلار يۇقۇملۇق زۇكام، نەزلە بولۇشتىن، نەپەس يولى يۇقۇملىنىشتىن ساقلىنىش لازىم. چۈنكى زۇكام، نەزلە بولۇش ياكى نەپەس يولى يۇقۇملىنىشتىكى سىرغىما ماددىلار ئۆپكىگە يىغىلىپ، ئۆپكە خىزمىتىنى ئاجىزلاشتۇرۇپ،كېسەللىكىنى ئېغىرلاشتۇرۇپ قويىدۇ.
8. سۈت ئىچىشنى ئادەت قىلىشى لازىم.
سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلار تۈگە ياكى كۆك ئېشەك سۈتىنى ئىچىپ بەرسە ناھايىتى پايدىلىق. چۈنكى بۇ خىل ھايۋانلارنىڭ سۈتىنىڭ ئۆپكىدىكى جاراھەتنى پۈتتۈرۈش، ئۆپكىنى قۇۋۋەتلەش تەسىرى ئىنتايىن يۇقىرى. شۇڭا تۈگە ياكى ئېشەك سۈتى ئىچكەندە مىقدارىنى تەدرىجىي كۆپەيتىش، سۈت ئىچىۋاتقان مەزگىلدە بېلىق، چۈچۈمەك يېمەكلىكلەرنى يېيىشتىن، ئاپتاپتا ئېغىر ئەمگەك قىلىشتىن ساقلىنىش لازىم.
9. سىل كېسەللىكى بىلەن ئاغرىغۇچىلار چامغۇرنى ئۇزۇن مۇددەت ئىستېمال قىلىپ بىرشى لازىم.
چۈنكى چامغۇرنىڭ ئۆپكىنى قۇۋۋەتلەش، ئۆپكىنى ياشارتىش، ئۆپكىنى تازىلاش، يۆتەل توختىتىش، بەلغەم بوشىتىش تەسىرى ئالاھىدە ياخشى. شۇڭا چامغۇرنى ئوتتا پۇشۇرۇپ ياكى شورپا قىلىپ ۋە ياكى تامىقىغا كۆپرەك سېلىپ ئۇزۇن مۇددەت ئىستېمال قىلىپ بېرشى لازىم.
