سۇ پۈتكۈل كائىناتنى تۈزگۈچى تۆت چوڭ ماددىنىڭ بىرى بولۇپ پۈتكۈل كائىنات ۋە تەبىئەت جىسىملىرىنى تۈزۈشتە بىر ماددىلىق ياكى بىر ئامىللىق رول ئوينايدۇ. يۈسۈپ خاس ھاجىپ ‹‹قۇتادغۇ بىلىك›› ناملىق ئەسىرىدە:
‹‹ ئۈچى ئوت ئۈچى سۇ ئۈچى بولدى يەل ،
ئۈچى تۇپراق بۇلاردىن ئاژون بولدى ئەل.››
بۇنىڭدىن شۇنى كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى، سۇ تۆت چوڭ ماددىنىڭ بىرى بولۇش سۈپىتى بىلەن كائىنات جىسىملىرىنى تۈزۈشكە قاتنىشىدۇ
سۇ ئاددى، بۆلۈنمەيدىغان ماددا بولۇپ زاتى ۋە ئارەزىدىن ئىبارەت ئىككى خىل خۇسۇسىيەتكە ئىگە، بۇخىل خۇسۇسىيەت باشقا ماددىلارغىمۇ (ئوت،ھاۋا،تۇپراق) ئورتاقتۇر، ئۇ بىر ماددا سۈپىتىدە ئالەمنىڭ شەكىل ھالىتىنى ئۆزگەرتكۈچى،تۈزگۈچى ھەم ئۈزلۈكسىزلىكىنى ساقلىغۇچىدۇر .
سۇ ئالەمنى تۈزگۈچى ئاساسىي ماددىلارنىڭ بىرى بولۇپ ماددىلارنى تۈزۈشكە قاتنىشىش، سۇيۇلدۇرۇش ماددا تۈزۈلىشىدە ئۇلارنىڭ زىچلىقىنى نورماللاشتۇرۇش، ئېرىتىش، ئاققۇزۇش، شەكىل ھالىتىنى تۈزەش، ماددىلارنىڭ ئۆزئارا تەسىرلىرىنى نورماللاشتۇرۇش، ماددىلارنى ئۆزگەرتىش، ئۇلارنىڭ نەملىك دەرىجىسىنى ساقلاش، سۇنىڭ تەسىرىدە قاتىدىغان ماددىلارنى قاتۇرۇش، ئېرىيدىغان ماددىلارنى ئېرىتىش ،ماددىلارنى ھەركەتلەندۈرۈش خۇسۇسىيىتى بولۇپ ئۇ ئۆزىنىڭ شەكىل ھالىتىنى ساقلىيالمايدۇ، باشقا ماددىلارنى ئۆزگەرتىدۇ،ھەم باشقا ماددىلارنىڭمۇ ئورنىنى ساقلىيالمايدۇ، ۋەزىن جەھەتتىن نىسپى ئېغىر بولۇپ ،ئورنى تۇپراقنىڭ ئۈستىدە، ھاۋانىڭ ئاستىدا بولىدۇ . ئوتنىڭ تەسىرىنى بىۋاستە ياكى ۋاستىلىق قوبۇل قىلىدۇ، كەيپىياتى ھۆل سوغۇقتۇر دېگەن خۇسۇسىيەتلىرى ئارقىلق پۈتكۈل ئالەم ۋە تەبىئەت جىسىملىرىغا ئۇلارنىڭ تەرەققىياتىغا بىۋاستە ياكى ۋاستىلىق تەسىر كۆرسىتىدۇ. ئاسمان جىسىملىرىمۇ تۆت چوڭ ماددىدىن تۈزۈلگەن بولۇپ، ئۇلاردىكى سۇنىڭ رولى پەقەت ئۇنى تۈزگۈچى ۋە تەرەققىيات ئۈزلۈكسىزلىكىنى ساقلىغۇچى قاتارلىق رولىدىن باشقا رولى بىزگە مەلۇم ئەمەس.
